گاهی تیترها یا جملههایی میبینیم که نشان میدهد نویسنده موقع نوشتن آنها، به بار معنایی کلمات توجه نکرده و به همین علت، جمله یا عبارتی متناقضنما و عجیب آفریده است! این تیتر را چند روز پیش، در یک سایت خبری حوزة بانکداری دیدم:
بانکداری الکترونیکی مانع اصلی اختلاس در کشور
در نگاه اول، از این تیتر چنین بر میآید: “اختلاس” یک امر مثبت و قابل قبول است؛ در مقابل، “بانکداری الکترونیک” چیزی است که مانع تحقق آن میشود و باید سعی کنیم که این مانع را از سر راه برداریم تا “اختلاس” در کشور رواج پیدا کند! (مانند آن که بگوییم: بروکراسی اداری مانع اصلی سرمایهگذاری در کشور است) در حالیکه مسلماً نویسنده چنین منظوری نداشته است!
نکته اینجاست که کلمه “مانع” یک بار معنایی منفی دارد و در بسیاری موارد، از آن برای توصیف مشکلات، “موانع” و کلاً مفاهیم یا امور نامطلوب استفاده میشود؛ اما در جمله بالا، نویسنده خواسته با استفاده از این کلمه، معنایی مثبت را القا کند و بگوید که با بانکداری الکترونیکی میتوان از اختلاس جلوگیری کرد.
ناگفته نماند که اگر این جمله را بدین صورت بنویسیم این ابهام پیش نمیآید: با (کمک) بانکداری الکترونیکی میتوان مانع اختلاس در کشور شد.
باید به هنگام نوشتن یا ویرایش یک جمله یا متن، علاوه بر درستی املای کلمات و ساختارهای دستوری جملهها، به معنای درونی آنها هم توجه کنیم تا بتوانیم آنچه را در ذهن داریم به خواننده منتقل کنیم؛ این امر میسر نمیشود مگر با قرار دادن خود به جای خواننده.