این مطلب را برای «همشهری» نوشته ام که امروز با عنوان «ادغام وزارت ICT و چند سؤال» در این روزنامه منتشر شده است؛ حال با چند تغییر جزیی در ادامه می‌آید:
اگرچه از منظر نقد عملکرد وزیر ICT و مدیرانش، همچنان معتقدم که ادغام وزارت ارتباطات با راه و مسکن حق ایشان است، اما به هیچ عنوان تصور نمی‌کردم که استدلال مجلس‌نشینان برای این ادغام، عملکرد ضعیف مدیران این وزارتخانه باشد! اگرچه در ضعف مدیران ICT کشور شکی نیست، اما این امر نمی‌تواند و نباید مبنای تصمیم‌گیری مجلس و تصویب قانونی باشد که همه ساختارهای این حوزه را تقریباً برای همیشه تغییر خواهد داد و بر آیندة مخابرات و فناوری اطلاعات این مملکت به طرز بی‌رحمانه‌ای تأثیر خواهد گذاشت؛ به همین دلیل، در ادامه صرفاً به طرح چند سؤال و نکته می‌پردازم که خوب بود مجلس‌نشینان قبل از هر تصمیمی به آنها فکر می‌کردند؛ شاید تصمیم‌شان شکل و شمایل دیگری می‌گرفت:
۱- با چنین استدلالی که این ادغام ناشی از عملکرد ضعیف مدیران است، آیا نمایندگان مجلس اصل را فدای استثنا نکرده‌اند؟
۲- اگر اینگونه نیست، یعنی ادغام نه به خاطر ضعف عملکرد مدیران ارشد، که برای اصلاح ساختارها اجتناب‌ناپذیر شده است، نمایندگان بر اساس کدام مطالعه و بررسی دقیق و جامع، به این نتیجه رسیده‌اند که ادغام وزارت ICT با راه و مسکن، تنها و یا بهترین راه حل جایگزین است؟
۳- به فرض محال که چنین باشد، یعنی این نوع ادغام بهترین آلترناتیو (بدیل) برای وضعیت موجود باشد، کدام یک از نمایندگان و یا کدام مرکز پژوهشی جزییات این ساختار جدید را بررسی و مطالعه کرده است؟
۴- زمانی که موضوع انحلال رگولاتوری بالا گرفته بود، به بهانه اینکه قانون جدیدی برای اصلاح ساختار و وظایف وزارت ICT در حال بررسی است، انحلال رگولاتوری را رها کردند و آنهمه بحث و جدل را بی‌نتیجه و بی‌فایده گذاشتند؛ حال آن قانون جدید به کجا رسیده است که یک‌شبه چنین تصمیمی گرفته می‌شود؟
۵- ما معمولاً از «پایان» شروع می‌کنیم! به همین خاطر برای نمایندگان محترم مهم نبوده است که بررسی کنند که در ساختار جدید، مثلاً جایگاه رگولاتوری مخابرات کجاست. نسبتش با شورای رقابت چگونه است؟ و یکی دو سؤال نه‌چندان مهم دیگر از این دست…
۶- استدلال کرده‌اند که چون مدیران ICT خوب عمل نکرده‌اند، پس بهتر است که ادغام شوند. آیا نمایندگان محترم به این هم فکر کرده‌اند که بر این مبنا اگر مثلاً معاونت ICT این وزارت جدید، «خوب» عمل کرد، باید دوباره آن را جدا سازند و به وزارت ICT تبدیلش کنند؟
۷- واضح است که معنی اینگونه استدلال کردن و حرف زدن در مورد چرایی ادغام، این است که ما (یعنی نمایندگان) خواسته‌ایم مدیران حوزة ICT را «تنبیه» کنیم؛ اما آیا نمایندگان توجه کرده‌اند که این تنبیه، نه مجازات مدیران ارشد، که در واقع مجازات «همه فعالان و کاربران» حوزه مخابرات کشور است به خاطر ضعف و کم‌کاری مدیران؟
۸- حتی اگر نمایندگان لازم می‌دانستند که مدیران را مؤاخذه کنند، آیا راه‌های دیگری مانند استیضاح در اختیار نداشتند؟ اگر عملکرد وزیر و مدیرانش اینقدر ضعیف است (که هست) آیا لازم نبود که نمایندگان، پیش از این، وزیر و حتی رییس‌جمهور را مورد سؤال و مؤاخذه قرار می‌دادند؟ اصولاً مجلسیان تاکنون چند بار از ابزارهای نظارتی خود در قبال مخابرات استفاده کرده‌اند؟ و اگر استفاده کرده‌اند، سؤالات و دغدغه‌هایشان آیا از «کیفیت آنتن‌دهی موبایل» فراتر رفته است؟
۹- آیا چنین تصمیمی که عملاً به حذف وزیر ICT منجر می‌شود، به معنی رها کردن (بخوانید فراری دادن) وی از پاسخ‌گویی در قبال عملکرد گذشته‌اش نیست؟ عملکردی آنچنان ضعیف که نمایندگان را اینچنین به تکاپوی ادغام واداشته است. در این میان، تکلیف آنهمه بودجه و هزینه و وقت که از جیب مردم رفته است چه می‌شود؟
۱۰- رییس مرکز پژوهش‌های مجلس گفته‌است که این ادغام به صلاح نیست؛ نویسنده در عین حال که این مرکز را (فعلاً) تنها نهادی می‌داند که می‌تواند نمایندگان مجلس را از نظر فکری و تحلیلی پشتیبانی کند (که البته جداً به این پشتیبانی نیاز دارند!) از رییس محترم مرکز پژوهش‌ها می‌پرسد که این مرکز پیش از این چه مطالعه و بررسی در این زمینه انجام داده؟ آیا «توانسته» نظرات خود را به نمایندگان منتقل کند؟ و یا اینکه مثل بسیاری نهادها و مسؤولانشان، آنها هم نشسته‌اند و بعد از هر اتفاقی، صرفاً به اظهارنظر یا ابراز تأسفی بسنده می‌کنند؟
۱۱- نمایندگان محترم آیا تاکنون نگاهی به برنامه‌ای که وزیر در ابتدای وزارت خود ارائه کرده و بر مبنای آن رأی اطمینان گرفته، انداخته‌اند؟ در زمان رأی اعتماد دادن چطور؟ آیا برنامه را خوانده بودند؟ آیا اصولاً آن برنامه، برنامه‌ای بود که بتواند توسعه مخابرات کشور را در این سال‌ها تضمین کند؟ تصور می‌کنم یکی از دلایل عملکرد ضعیف وزیر و مدیرانش، آن است که آن برنامه واقعاً «برنامه» نبود! برنامه‌ای نبود که بتوان در حین اجرا بر آن دست گذاشت و پیگیری‌اش کرد! صرفاً ملغمه‌ای بود از حرف‌های خوب! (قبلاً مفصل در دو مطلب + و + به این موضوع پرداخته‌ام) مگر اینکه جزییات دیگری هم توسط وزیر به مجلس ارائه شده باشد که ما خبر نداریم!
در نهایت به نظر می‌رسد موج ادغام وزارت ICT هم به‌مانند داستان انحلال رگولاتوری به زودی فروکش می‌کند و هر نتیجه‌ای که از آن حاصل شود، باز در گیرودار امور روزمره گم خواهد شد. زمان می‌گذرد؛ بدون آنکه یک‌بار برای همیشه فکری به حال توسعه ICT کشور بشود.
تکمله: تا این لحظه خبرهای متفاوتی از رد یا تصویب این طرح منتشر شده است (+،+،+،+،+،+)؛ خبرهایی که به خوبی نشان می‌دهد برای این طرح نه مطالعه‌ای انجام شده و نه نظری از کارشناسان خواسته شده! اینچنین است که هنوز بین مجلس‌نشینان و سیاستگذاران ارشد در مورد آن اختلاف نظرهای فاحش و ناباورانه وجود دارد!
لینک انتشار این مطلب در همشهری و ایتنا