این مطلب را برای ماهنامه سروش نوشته‌ام که در شماره ۸ آبان آن منتشر شده است:
در مطلب پیشین، به صورت خلاصه، به نقش و جایگاهی که صداوسیما می‌تواند و باید در تولید و انتشار محتوای بومی و فارسی در فضای مجازی ایفا کند اشاره کردیم؛ در ادامه آن مطلب و در تشریح آن، بار دیگر به این نکته تأکید می‌کنیم که صداوسیما به عنوان بزرگترین شبکه رسانه‌ای کشور، می‌تواند با تکیه بر مزایا و نقاط قوت ذاتی خود از سویی و استفاده از تکنولوژی‌ها و روش‌های جدید در عرصه رسانه و به‌ویژه در فضای مجازی از سوی دیگر، به بهترین شکل به ایفای این نقش بپردازد.
در این میان، حتی اگر برای صداوسیما رسالت و وظیفه‌ای در تولید محتوای فارسی و ترویج و توسعه آن در نظر نگیریم و فقط از منظر یک “سازمان” یا “رسانه” به این نهاد نگاه کنیم، باز هم می‌توان گفت اگر صداوسیما صرفاً درصدد تعریف و دستیابی به اهداف “سازمانی” و “رسانه‌ای” خود در فضای مجازی برآید، به‌خودی‌خود، به منبع و مرجعی تأثیرگذار در فضای مجازی در بین مخاطبان فارسی‌زبان تبدیل خواهد شد.
تغییر نگرش در سایت صداوسیما
برای تحقق چنین هدفی، سایت صداوسیما مهمترین نقش را بر عهده دارد. اما آیا این سایت تاکنون توانسته به جایگاهی درخور در بین مخاطبان خود دست یابد؟ محتوای این سایت با چه رویکردی تولید و منتشر می‌شود؟ آیا اصولاً این محتوا مکمل محتوایی است که در فضای سنتی این رسانه (رادیو و تلویزیون) پخش می‌شود یا صرفاً نسخه‌ای اینترنتی از آن است؟
نگاهی کوتاه به سایت صداوسیما نشان می‌دهد که این سایت با آنچه باید باشد فاصله دارد؛ پر کردن این فاصله مستلزم طرح و پاسخ به چنین سؤالاتی است. در این میان، نمی‌توان از مظاهر جدید فضای مجازی یعنی web2.0، شبکه‌های اجتماعی و جریان رسانه‌ای شکل‌گرفته بر پایه آنها صرف نظز کرد: اینکه صداوسیما تاکنون چه استفاده‌ای از این رسانه‌ها کرده و در نهایت چه برنامه‌ای برای این تعامل با این رسانه‌ها دارد، تأثیر مهمی بر جایگاه این سایت در فضای مجازی و به تبع آن، در سهم این نهاد از تولید محتوای فارسیِ فضای مجازی دارد.
زمانی که رسانه‌های جدید و در رأس آنها، رسانه‌های مبتنی بر شبکه‌های مجازی، به تدریج سهم خود را از فضای رسانه‌ای گسترش می‌دهند و سهم بیشتری از تولید محتوای فارسی را در اختیار می‌گیرند، صداوسیما نمی‌تواند نسبت به چنین مقوله‌ای بی‌تفاوت باشد و یا حتی به تقابل با آن برخیزد.
در مجموع، برای پاسخ به این سؤال که صداوسیما در زمینه تولید محتوای فارسی در فضای وب چه کرده یا در آینده چه باید بکند، باید به دقت به جنبه‌های گوناگون این موضوع پرداخت، اما در این مجال، فقط از منظر طرح مسأله، به برخی مصداق‌های آن اشاره می‌کنیم.
محتوایی که تکثیر نمی‌شود
شاید در کنار برنامه‌های خبری و اطلاع‌رسانی، سریال‌های گوناگون و متنوع از جذابترین برنامه‌های صداوسیما هستند که گاهی نیز توانسته‌اند به تعداد مخاطبان قابل قبولی دست یابند؛ به نظر می‌رسد تولید و پخش سریال‌های تاریخی، اجتماعی و حتی سرگرم‌کننده و طنز، این سازمان را قادر می‌سازد با بازتولید و انتشار محتواهای مرتبط با این سریال‌ها در فضای مجازی و در قالب‌های نو و جذاب، مشوق و بسترساز حضور مخاطبان و بینندگان آنها برای تولید و اشتراک مطالب و محتواهای جذاب و مفید به زبان فارسی باشد. البته به نظر می‌رسد تاکنون برنامه‌ریزان این سازمان توجه چندانی به این پتانسیل نکرده‌اند و در پی راهکارهای نوین استفاده از آن بر نیامده‌اند. (شاید بتوان گفت انتشار این سریال‌ها در قالب CD تنهاترین و ساده‌ترین نوع استفاده از این محتوا در فضای غیرتلویزیونی بوده که در عین حال، نشان‌دهنده جذابیت و وجود مخاطب برای چنین محتواهایی است.)
برای دستیابی به چنین هدفی، ساده‌ترین و نخستین مرحله آن است که با تقویت زیرساخت‌های فنی و افزودن امکانات تعاملی به سایت صداوسیما، این سایت را به محملی برای ارتباط و تعامل با مخاطبان فضای مجازی تبدیل کرد و نیز با بهره‌گیری از فضای آماده و جذاب شبکه‌های اجتماعی و ساخت صفحات ویژه برای سریال‌های تلویزیونی، فرصت تعامل بینندگان را با سازندگان این برنامه‌ها فراهم آورد؛ بدیهی است این امر خود به گسترش و تولید محتوای فارسی در فضای مجازی کمک خواهد کرد.
آیندة اجتناب‌ناپذیر
در این میان، شاید اشاره به موضوع دیگری هم بی‌فایده نباشد و آن اینکه با ظهور و رشد تکنولوژی‌ها و خدماتی همچون IPTV و mobile TV، صداوسیما لاجرم باید به این عرصه وارد شود و ضمن تعامل با سایر بازیگران این عرصه همچون اپراتورهای مخابراتی، درصدد تولید محتوا برای این خدمات و رسانه‌های جدید برآید. با چنین نگرشی، حضور فعال در فضای مجازی می‌تواند به عنوان گام نخست این مسیر تلقی شود.
البته ناگفته پیداست تحقق همة آنچه بیان شد، مستلزم توجه به یکی‌دو موضوع مهم است: یکی، مخاطب‌سنجی و ارائه محتوای متناسب با نیازهای مخاطبان؛ هم در عرصه اطلاع‌رسانی و هم در موضوعاتی از قبیل سرگرمی و آموزش و دیگری، ایجاد بستر حضور و بروز همه توانمندی‌ها و استعدادهای این مرزوبوم در این عرصه برای پاسخ به نیازهای متنوع مخاطبان. در اینصورت می‌توان امیدوار بود صداوسیما هم در نقش و جایگاه سنتی خود بتواند تأثیرگذاری شایسته خود را داشته باشد و هم با سرریز حتی بخش کوچکی از محتوای تولیدشده به فضای مجازی، عامه مردم را به سمت آشنایی و استفاده از فضای مجازی سوق دهد و در نهایت، به ارتقای سهم و جایگاه زبان فارسی و فرهنگ این مرزوبوم در فضای پهناور و عریض و طویل اینترنت کمک کند.